- O czytaniu Pisma Świętego
- Tekst współczesnej Biblii
- Powstawanie Biblii
- Księgi Pisma Świętego
- Czytelnia
- Przekłady Biblii
- Plany czytania Biblii
- Subskrypcje czytań biblijnych
- Kursy i studia biblijne
- Komputerowe programy biblijne
- Mapa strony
- Co nowego?
Pięcioksiąg: cztery ważne tematy
Pięcioksiąg (hebr. Tora) omawia cztery tematy o zasadniczym znaczeniu dla człowieka wierzącego, aktualne również dzisiaj: [1] temat wybrania i powołania przez Boga, [2] temat przymierza zawieranego przez Boga (i Bożych obietnic!), [3] temat Prawa i moralności oraz [4] temat wyjścia z niewoli. Ponadczasowość tych tematów jest oczywista. Są one poruszane także w Nowym Testamencie - przy pomocy pojęć wprowadzonych przez Pięcioksiąg.
Temat wybrania i powołania to temat aktualny także dziś przez to, że Abraham jest ojcem tych wszystkich, którzy z wiarą polegają na Bogu.
Temat przymierza obejmuje trzy wydarzenia: obietnice Boga dane dla Noego (obietnica, że nigdy nie będzie "zbiorowej odpowiedzialności"), obietnice dane dla Abrahama (powołanie na ojca narodów i nadanie ziemi kananejskiej) oraz zawarcie Przymierza synajskiego za pośrednictwem Mojżesza z narodem wybranym, połączone z nadaniem Prawa. To Przymierze oznaczało nowe objawienie się Boga (Boże imię) oraz postawienie jasnych wymagań moralnych i rytualnych.
Prawo Izraela cechowało się monoteizmem, troską o warstwy społecznie najsłabsze oraz o wspólnotę jako całość - i te cechy odróżniały je od innych starożytnych kodeksów. Pojęcie "prawa" stanowiło centralne pojęcie Pięcioksięgu. Warto zastanowić się przez moment nad tym, jakie jest właściwe miejsce Prawa w życiu chrześcijańskim...
Historia Wyjścia to historia aktu zbawczego Boga, wspominanego przez wszystkie pokolenia Izraela podczas święta Paschy. To, co uczynił dla ludzi Chrystus, było również opisane terminami Wyjścia.
Aktualność tych tematów dla współczesnego chrześcijanina sprawia, że Pięcioksiąg jest aktualną, wartą poznania częścią Biblii.
W Pięcioksięgu znajdujemy również szereg innych prawd, które można odnaleĽć także w Nowym Testamencie. Przykłady: Księga Rodzaju zawiera historię stworzenia świata "z niczego" przez autonomicznego Boga, jednocześnie transcendentego i immanentnego - Boga, który chociaż jest niepojęty w swojej doskonałości i świętości, to jednocześnie jest bliski człowiekowi, stale obecny ze swoją miłością. Księga Wyjścia ukazuje wybranie narodu i przekazanie mu Prawa, przedstawiając na tym tle ogólny zarys Bożego planu zbawienia: przygotowanie narodu do przyjęcia zbawienia, przygotowanie Mojżesza do roli Bożego człowieka, wyprowadzenie z niewoli i przygotowanie ludu do roli narodu wybranego.Księga Kapłańska mówi o tym, że nie ma możliwości zbliżenia się do Boga bez ofiary i przelania krwi. Tą tezę powtarza św. Paweł w Liście do Hebrajczyków. Księga Liczb - obok licznych przepisów dotyczących kultu Pana - zawiera zaskakująco aktualną wizję efektywnej służby, opartej na skierowaniu się do Boga. Pięcioksiąg tłumaczy też np. czym jest Boże błogosławieństwo i przekleństwo (plastyczne obrazy zawiera m.in. Księga Powtórzonego Prawa)
Warto podkreślić: autorzy Nowego Testamentu byli ludĽmi myślącymi kategoriami opisanymi w naszym Starym Testamencie. Jako pobożni Żydzi kształtowali oni swoje rozumienie świata w oparciu o Pięcioksiąg. Dlatego trudno wyobrazić sobie właściwe zrozumienie Nowego Testamentu bez dokładnego zapoznania się z Torą.
Idea wybrania i powołania łączy się z pojęciem odpowiedzialności i obietnicy. Obietnice dane Abrahamowi powinny być traktowane w odpowiedzialny sposób, aby korzyści z nich wynikające mogły być udziałem możliwie wielu ludzi. Misyjny cel wybrania i powołania musiał być ukazany już na początku Biblii. Dobre zrozumienie tego, że celem bycia wybranym przez Boga nie jest kontemplowanie tego faktu w samotności, wydaje się być podstawową cechą zarówno pobożnego, głoszącego swojego Boga w pogańskim świecie Żyda, jak i chrześcijanina, starającego się być "światłością świata". Właściwe zrozumienie biblijnej idei "wybrania" i "powołania" może uchronić Kościół przed zjawiskiem znanym jako "mentalność świętej resztki" i może pozwolić, by te wspólnoty, które są bierne wobec otaczającej je rzeczywistości, przemieniły się w Bożą "armię" ludzi obdarzonych "mentalnością Jozuego".
Temat przymierza jest jednym z centralnych tematów Biblii. Po raz pierwszy pojawia się on w Księdze Rodzaju. Obok słowa "przymierze" tłumacze używają też słowa "testament", które stanowi przybliżone tłumaczenie hebrajskiego berit oraz greckiego słowa diatheke. Słowo to wskazuje na zasadniczą cechę objawienia: jest ono pewnym układem, zawartym przez Boga z wybranym przez Niego narodem. W ramach tego układu, niejednokrotnie odnawianego, również lud przyjął na siebie określone warunki - dlatego uzasadnione jest użycie polskiego słowa "przymierze", wskazującego na wzajemne zobowiązanie. Jednak grecki język Septuaginty jest w tym momencie bardziej precyzyjny - diatheke wskazuje na to, że obie strony przymierza nie były równorzędnymi podmiotami (gdyby tak było, użyto by prawdopodobnie słowa suntheke). Muszę więc pamiętać o tym, że chodzi o ten rodzaj przymierza, jaki był zawierany np. między suzerenem a wasalem. Słowo "testament" mówi o tym, że Biblia zawiera spisaną wolę Boga dotyczącą człowieka. Jest w nim podkreślony fakt Bożego pochodzenia treści objawienia. Określenie "Stare Przymierze" lub "Stary Testament" nawiązuje w szczególności do wydarzeń na górze Synaj, gdy Bóg zawierając Przymierze z Izraelem nadał swojemu ludowi Prawo.
Przymierza zawarte w starym Testamencie
stanowiły zapowiedĽ i przygotowanie Nowego Przymierza. Zawierane przymierza stanowią wyraz tego, że Bóg chce doprowadzić ludzi do życia w jedności z Nim. Historia zbawienia, której opis zaczyna się od Pięcioksięgu, stanowi coraz pełniejsze objawienie tej woli Boga, która osiąga swoją pełnię w osobie Jezusa.
Przymierze w Starym Testamencie opiera się na obietnicy Boga. Starotestamentowe Przymierze było uroczystą obietnicą, której obowiązywanie potwierdzano przysięgą (formuła słowna lub symboliczne działanie). Takie Przymierze stanowiło centrum hebrajskiego rozumienia związków narodu wybranego z Bogiem. Zatrzymajmy się przez moment przy czterech postaciach - przy czterech spośród opisanych w Starym Testamencie przymierzy: są nimi Noe (jednostronne przymierze: Boże błogosławieństwo dla ludzkości), Abraham (powstanie wspólnoty wiary), Mojżesz (powstanie narodu wybranego z Prawem i Dekalogiem) oraz Dawid (zapowiedĽ Nowego Przymierza).
Podstawą przymierza Boga z Noem była obietnica Boga: obietnica ocalenia Noego i jego rodziny. Przymierze to nie miało charakteru wzajemnego, dwustronnego kontraktu - było inicjatywą Boga, bez warunków wstępnych, inicjatywą, której celem było błogosławieństwo wszystkich ludzi na ziemi. "Śladem" po tym przymierzu - jest tęcza, nazywana przez niektórych "uśmiechem Boga".
W przymierzu z Abrahamem Bóg daje obietnice - liczne potomstwo, utworzenie narodu i objęcie przez ten naród w posiadanie ziemi - jednocześnie zmieniając imię Abram na Abraham oraz objawiając swoje Imię (El Szaddaj - Bóg Wszechmocny). Znakiem wzajemności przymierza było obrzezanie mężczyzn i wyrażanie uczestnictwa w przymierzu przez wierność w obrzezywaniu dzieci. Obrzezka oznaczała włączenie do ludu, należącego do Boga. Ustanowienie takiego znaku przymierza czyniło z przyszłego Izraela wspólnotę wiary. Wykonywanie obrzezania było ze strony człowieka znakiem wzajemności przymierza. Istnieje analogia między tym znakiem (do którego wykonywania wezwał Bóg) - a znakiem włączającym człowieka do wspólnoty Kościoła (chrzest dziecka), również nakazanym przez Boga.
Przy zawieraniu przymierza z Mojżeszem jego idea została wzbogacona przez położenie nacisku na warunki stawiane przez Boga. Pojawił się wymóg moralnej czystości, sformułowany np. w Kpł 19 ("BądĽcie świętymi, bo Ja Jestem Święty, Pan, Bóg wasz"). Trwanie w przymierzu wymagało posłuszeństwa i wierności zobowiązaniom przymierza, Prawu - nieposłuszeństwo i odstępstwo ściągały przekleństwo. O tym właśnie przymierzu mówimy "Stare Przymierze".
Zawarcie tego Przymierza oznaczało dla Izraela wejście w szczególny związek z Bogiem: Bóg stał się Bogiem historii Izraela, nadając jej nowy wymiar i sens. Przymierze i będące jego wyrazem Prawo dały nową życiową pewność, umożliwiły zaufanie Bogu. Stanowiły też jasne wezwanie do posłuszeństwa Bogu, stawiając określone wymagania moralne. W oparciu o Przymierze można również było ustanowić dobrze zdefiniowany porządek społeczny.
Celem dania Prawa narodowi wybranemu było wskazanie na zachowania, właściwe dla ludzi stanowiących Bożą własność. Można powiedzieć, że Prawo wraz z Przymierzem stanowiły nie tylko objawienie Boga, ale też nauczanie tego, co istotne dla ludu Bożego z punktu widzenia właściwej relacji z Bogiem. Ofiarowanie Prawa stanowiło część ofiarowania się ludziom w Przymierzu i było wyrazem Bożej miłości. Prawo określało charakter życia pod Przymierzem. Było wyrazem określonego moralnego i społecznego porządku - wyrazem przymierza Boga z ludem Bożym. Treść zasadniczego trzonu tego Prawa - Dekalogu - jest podana w Księdze Wyjścia (Wj 20,2-17) i powtórzona w Księdze Powtórzonego Prawa (Pwt 5,6-21).
Stare Przymierze było przymierzem opartym na Prawie, zapisanym "na kamiennych tablicach". Przekonywało człowieka o grzechu (uświadamiając mu jego grzeszną naturę). Ograniczało się do jednego narodu - narodu wybranego przez Boga, miało też ograniczone czasowo ramy: prorocy zapowiadali nadejście nowego, lepszego, wiecznego Przymierza.
Przymierze Boga z Dawidem - było zapowiedzią Nowego Przymierza. W obietnicach danych przez Boga Dawidowi (2Sm 7,8-16) pojawia się element wiecznego królestwa ("Wzbudzę po tobie potomka twojego (...) i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki" - 2Sm 7,12-13). Ta obietnica wykracza poza czas życia syna Dawida - króla Salomona, który wybudował w Jerozolimie pierwszą Świątynię. Bóg wydaje się tu zapowiadać, że weĽmie tron Dawida i uczyni go swoim tronem, aby w ten sposób zapewnić mu wieczne trwanie.
Nowe Przymierze jest najpełniejszym wyrazem Bożej woli, ma nieprzemijający charakter. Jest uniwersalne - dotyczy każdego człowieka z każdego narodu. Opiera się na służbie Ducha. Boże Prawo nie jest już w nim zapisane na tablicach z kamienia, ale w sercu człowieka. Umożliwia człowiekowi stanięcie przed Bogiem bez konieczności szukania pośredników wśród ludzi, nie wymaga też składania ofiar innych, niż te, o których mówi Św. Paweł w 12 rozdziale Listu do Rzymian (Rz 12,1). Jest oparte na doskonałej Ofierze Jezusa Chrystusa.
W Nowym Przymierzu kluczową rolę pełni Jezus Chrystus jako Arcykapłan i jedyny Pośrednik między Bogiem a człowiekiem. Jezus jest w tym Przymierzu jedyną Drogą do Ojca. Złożył samego siebie w doskonałej, nie wymagającej powtarzania (jak w Starym Przymierzu) Ofierze. Ta Ofiara sprawiła pojednanie człowieka z Bogiem - człowiek przyjmujący to przymierze poprzez wiarę i chrzest może odtąd stawać przed Bogiem i korzystać z Jego łaski. Nowe Przymierze opiera się na przelaniu przez Jezusa krwi na krzyżu (jak to tłumaczy 9 i 10 rozdział Listu do Hebrajczyków). Uobecnieniem faktu ustanowienia Nowego Przymierza przez Jezusa Chrystusa jest eucharystia (rozumiana jako czynność dokonywana przez Kościół). Tak jak Żydzi obchodzili Paschę na pamiątkę Wyjścia z niewoli, tak chrześcijanie upamiętniają, uobecniają obdarzającą wolnością Ofiarę złożoną przez Jezusa. To Jezus Chrystus nadał posiłkowi paschalnemu nowe znaczenie. Eucharystia jest nie tylko uobecnieniem i dziękczynieniem, ale też może być rozumiana jako zapowiedĽ "uczty weselnej Baranka", do której kiedyś zasiądą wierzący.
Prawo w życiu chrześcijańskim
Pięcioksiąg prezentuje prawo moralne (obok ceremonialnego i rytualnego), prawo, które jest zawsze aktualne, prawo które opiera się na naturze człowieka i naturze Boga. Prawo i porządek zostały "wbudowane" przez Boga w samą naturę Stworzenia. Prawo jest wyrazem Bożych zamiarów wobec Stworzenia. Bóg najlepiej zna swoje dzieło, a Biblia potwierdza to, że jest On Bogiem porządku i ładu (1Kor 14,33). Ten porządek i ład widzimy najwyraĽniej w dziedzinie praw natury. Dodatkowym uzasadnieniem istnienia i ważności Prawa może być dostrzeżenie tego, co dzieje się tam, gdzie Prawo jest lekceważone i deptane: pojawia się chaos, dysharmonia, cierpienie i nieszczęście. To właśnie oznacza grzech (hamartia = pęknięcie, coś niezgodnego z zamiarem, minięcie się z celem). Pewnym i obiektywnym Ľródłem poznania Bożego Prawa jest Słowo Boże.
Dla chrześcijanina Prawo stanowi określoną normę życia. Prawo stanowi najkrótszą wykładnię tego, co jest miłe a co niemiłe Bogu. Niektórzy teologowie mówią, że Prawo stanowi normę kształtującą (norma normans) sumienie człowieka (sumienia - które jest subiektywnym wyznacznikiem "słuszności" postępowania, godnym zaufania tylko na tyle, na ile jest kształtowane przez Prawo; stąd sumienie, w odróżnieniu od Prawa, jest określane jako norma normata).Pogląd na temat sumienia, uznający je za godne zaufania w zakresie rozróżniania dobra od zła, należy do fałszywych koncepcji dotyczących Ľródła Prawa. Inną fałszywą koncepcją jest iluminizm, polegający na przekonaniu, jakoby bezpośrednio sprawcze działanie Boga w umyśle człowieka ("oświecenie", "prowadzenie przez Ducha" itp.) stanowiło właściwy sposób poznawania rzeczywistości moralnej. Właściwe rozumienie tego Prawa stwarza przestrzeń wolności człowieka.
Jak właściwie pojmować Prawo, ukazuje Jezus w "Kazaniu na górze" (Mt 5,17-48). Podstawą krytyki Jezusa było niewłaściwe podejście do Prawa (nomizm). Dla wielu ludzi - szczególnie dla nauczycieli Prawa - zaczęło ono stanowić centrum i cel życia, stało się czymś, czego ścisłe przestrzeganie miało gwarantować podobanie się Bogu. Takie podejście do Prawa wypaczało sens Przymierza, którego podstawą były Boże obietnice, a nie ścisłe przestrzeganie przepisów. Zatarcie sensu Przymierza bardzo utrudniało właściwą relację z Bogiem. Jezus, krytykując współczesnych za ich postawę wobec Prawa, podkreślał jednocześnie jego moralną doskonałość i nieprzemijalność i ostrzegał, że niewłaściwa postawa wobec Prawa (reprezentowana właśnie przez uczonych w Piśmie i faryzeuszy) uniemożliwia wejście do Królestwa Bożego (Mt 5,17-20 - następnie Jezus podaje przykłady właściwego wypełniania Prawa - i podkreśla konieczność szczerości intencji: Mt 6,1-18).
| Biblia - prywatna strona o Piśmie Świętym. 2003-2024 |