- O czytaniu Pisma Świętego
- Tekst współczesnej Biblii
- Powstawanie Biblii
- Księgi Pisma Świętego
- Czytelnia
- Przekłady Biblii
- Plany czytania Biblii
- Subskrypcje czytań biblijnych
- Kursy i studia biblijne
- Komputerowe programy biblijne
- Mapa strony
- Co nowego?
Księgi historyczne Starego Testamentu
Do dwudziestu jeden ksiąg historycznych Starego Testamentu należą - obok Pięcioksięgu - księgi: Jozuego, Sędziów, Rut; po dwie księgi: Samuela, Królewskie i Kronik; oraz Księgi: Ezdrasza, Nehemiasza, Tobiasza, Judyty, Estery i dwie Księgi Machabejskie.
Sześć z tych ksiąg (uważanych przez nas za księgi historyczne za Septuagintą, w której dokonano reklasyfikacji tematycznej ksiąg) hebrajska Biblia zaliczała do Proroków. Określano je jako "Prorocy Pierwsi". Były to księgi: Jozuego, Sędziów, dwie księgi Samuela i dwie Królewskie (przypomnienie: mianem "Proroków Mniejszych" określano 12 ostatnich proroków; nie jest dobrze, gdy myli się Pierwszych z Mniejszymi...). Relacja historyczna zawarta w tych księgach jest podporządkowana idei ukazania wypełniania się Bożego poselstwa w życiu narodu. Dlatego jest to historia prorocka (proroctwo = coś, co objawia Boga). Autorzy tych sześciu Ksiąg (Joz, Sdz, Sm 1 i 2, Krl 1 i 2) skoncentrowali się na czterech zasadniczych tematach: panowaniu królewskim (1), działaniu proroków i wypowiadanych przez nich słowach Boga (2), dziejach świątyni w Jerozolimie (3) oraz temu, w jaki sposób oddawano cześć Bogu (4). Historia panowania poszczególnych królów jest tutaj oceniana przez pryzmat wierności Panu i wyłączności oddawania czci dla Boga. Dlatego takie podejście do historii każe określać ją mianem historii profetycznej (prorockiej). I chociaż archeologia dostarcza wielu intrygujących dowodów zgodności zapisów Biblii z historyczną wiedzą naukową, nie należy zapominać o tej szczególnej perspektywie patrzenia na świat, jaką mieli natchnieni Autorzy.
Parę słów na temat historii narodu wybranego (jej poznanie ułatwia lekturę ksiąg historycznych) znajdziesz na stronie Historia biblijna. W Internecie krótki, usystematyzowany przegląd historii biblijnej można znaleźć np. na stronie ks. Kazimierza Kuczaja. Bardzo ciekawa, rozbudowana prezentacja historii biblijnej - niestety w języku angielskim - znajduje się w Wirtualnej Bibliotece Żydowskiej na stronie organizacji AICE. Jedną z najciekawszych książek opisujących historię narodu wybranego jest publikacja "Historia Żydów" Paula Johnsona - jest napisana po prostu świetnie i czyta się jak powieść. Jednym z najlepszych ujęć systematycznych, "podręcznikowych" (choć także "czytających się" bardzo dobrze) jest "Historia Izraela" Johna Brighta. Jest ona bardzo często wykorzystywana jako podręcznik biblijnej historii podczas studiów biblistycznych. Obie te książki są dostępne w kilku księgarniach w sieci (po ok.40 złotych).
Wracam do tematu ksiąg historycznych - oto ich krótki przegląd:
Pięcioksiąg
Pięcioksiąg (Prawo, hebr. Tora) tworzą: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa (czasem nazywane po prostu Księgami Mojżeszowymi 1-5). Poświęcamy tej grupie ksiąg osobną stronkę - tutaj powiemy tylko, że są to księgi stanowiące swego rodzaju "klucz" do dobrego zrozumienia wielu biblijnych pojęć.
Księga Jozuego i Księga Sędziów
Księga Jozuego zawiera dość optymistyczny obraz stanu duchowego narodu: Bóg jest ze swoim ludem i wystarczy pilnować wypełniania Jego przykazań i miłować Boga, aby być spokojnym o przyszłość. W Księdze Sędziów obraz ten jest nacechowany smutkiem. Są tutaj wersety określane przez niektórych jako "najsmutniejsze wersety Starego Testamentu" - mówią one wprost (Sdz 17,6; 21,25): Za dni owych nie było króla w Izraelu i każdy czynił to, co było słuszne w jego oczach.
Sędziowie byli ludźmi powołanymi przez Boga do wybawiania Izraela z rąk wrogów w sytuacji , gdy Izrael pokutował i zwracał się do Boga. Okres działania Sędziów można scharakteryzować jako czas ciągłego odchodzenia Izraela od Boga i ściągania na siebie Bożego gniewu, oraz wracania do Boga i pokutowania za swoje czyny. Ostatni werset Księgi Sędziów dobrze opisuje ten czas (Sdz 21,25), jako czas samowoli.
Księga Rut opisuje dzieje Moabitki - kobiety nie należącej do narodu wybranego - która stała się przodkiem króla Dawida. Księga przekazuje myśl o tym, jak wierność i posłuszeństwo w dobrych rzeczach może uczynić z człowieka Bożego współpracownika.
Rut uwierzyła w Boga - jej wierność i
posłuszeństwo wobec swojej teściowej Noemi doprowadziły ją do wyjścia z Moabu,
do szczęśliwego małżeństwa z Boazem i urodzenia syna Obeda (który był pradziadkiem króla Dawida!).
W ten sposób kobieta spoza kręgu narodu wybranego mogła stać się jednym z przodków
Chrystusa - Rut jest wymieniona w genealogii Ewangelisty Mateusza
wśród przodków Jezusa jako jedna z czterech
kobiet.
Warto rozważyć tą krótką księgę: piękny przewodnik po takim rozważaniu napisał Adam Szustak
- polecamy jego książkę
"Serce w serce. Komentarz do Księgi Rut"
.
Księga Rut w tradycji żydowskiej zaliczana jest do zbioru nazwanego Księgi Pięciu Megilot
(o czym ładnie pisze
tutaj wikipedia:). Były te księgi uroczyście odczytywane podczas świąt - a Księgę Rut czytano w dniu
Pięćdziesiątnicy.
Księgi Samuela (w Biblii hebrajskiej - traktowane jako jedna księga) przedstawiają ostateczne przekształcenie się Izraela ze związku grup plemiennych w naród zjednoczony wspólną wiarą, tworzący jedno państwo. Księgi przedstawiają królewskie i kapłańskie funkcje Dawida w teokratycznym państwie; ich lektura ułatwia także współczesnym chrześcijanom zrozumienie istoty tych funkcji.
Samuel był ostatnim z Sędziów, pełniącym też funkcje kapłana i proroka. Jego głównym zadaniem było doprowadzenie Izraela do odnowienia duchowej więzi z Bogiem. Był człowiekiem wybranym przez Boga do namaszczenia pierwszego króla Izraela: był nim Saul. Król Saul prowadził liczne zwycięskie wojny (między innymi z Ammonitami i Filistynami), utwierdzając monarchię. Jednak jego nieposłuszeństwo wobec Boga, plastycznie opisane w 1Sm 15, doprowadziło go do upadku. W jego miejsce na króla został namaszczony Dawid, uważany za największego z królów Izraela: pełnił on funkcje królewskie i kapłańskie (inaczej niż Saul). Ustanowił nową stolicę państwa, Jerozolimę - która była też stolicą religijną, ośrodkiem kultu Boga. Dawid poczynił przygotowania do budowy Świątyni. Król Dawid otrzymał też od Boga obietnicę utwierdzenia na wieki jego tronu. Otrzymana obietnica stała się podstawą oczekiwania na Mesjasza, pochodzącego właśnie z rodu królewskiego. Zapewnienie błogosławieństwa dla rodu Dawida pozwalało w dalszej historii Izraela żywić nadzieję, że Królestwo odrodzi się i będzie trwać wiecznie.
Księgi Królewskie i Księgi Kronik
Księgi Królewskie, podobnie jak Księgi Kronik, relacjonują analogiczny okres dziejów Izraela. Współcześnie są klasyfikowane jako księgi historyczne - w Biblii hebrajskiej Księgi Królewskie należą do Proroków (historia profetyczna), a Księgi Kronik - do Pism. Historia Ksiąg Kronik zaczyna się od Adama, a kończy w tym samym momencie, do którego doprowadzają swoją relację Księgi Królewskie: Kroniki stanowią powtórzenie i rekapitulację dotychczas opisanej historii biblijnej; dlatego Księgi Kronik zostały uznane przez tłumaczy tworzących Septuagintę za rodzaj suplementu i nazwane Paraleipomena ("rzeczy opuszczone"). Zmieniono ich lokalizację - w Biblii hebrajskiej zajmowały ostatnie miejsce, pośród Pism. W Septuagincie (i naszych Bibliach) są umieszczone bezpośrednio za Księgami Królewskimi, w grupie ksiąg historycznych (w którym są jeszcze za nimi księgi: Ezdrasza i Nehemiasza, Tobiasza, Judyty, Estery i dwie Księgi Machabejskie).
Trzy różnice między tymi Księgami stanowią:
- obszar zainteresowania: Księgi Królewskie relacjonują równolegle historię obu królestw, Księgi Kronik zajmują się tylko Królestwem Judy i rodem Dawida;
- myśli przewodnie: główna myśl Ksiąg Królewskich to ukazanie przyczyn powstania, rozwoju i upadku Królestwa w kontekście wypełniania się Bożego Słowa.
Główną myślą Ksiąg Kronik jest przyznanie Bogu należnego Mu miejsca w Izraelu i ukazanie dziejów Izraela z Bożego punktu widzenia. W Księgach Kronik ujawnia się pragnienie autora, by wykazać, że gmina żydowska, żyjąca w duchu reform Ezdrasza i Nehemiasza jest wspólnotą, jakiej Bóg życzył sobie od samego początku. Księgi Kronik mogą zawierać odmienne od pozostałych ksiąg historycznych interpretacje pewnych wydarzeń (np. ocena inspiracji spisania Izraela w 2Sm 24,1 i 1Krn 21,1).
- czas powstania: prawdopodobnie Księgi Kronik jako całość powstały w okresie późniejszym, niż Księgi Królewskie - i prawdopodobnie był to początkowy okres niewoli babilońskiej. Dlatego w Księgach Kronik widoczna jest tendencja do ustalania ciągłości między przeszłością a teraźniejszością.
Księgi Kronik były pisane w czasach reformy państwa przez Ezdrasza i Nehemiasza. Kronikarz opisujący dzieje narodu w Księgach Kronik (oraz księgach Ezdrasza i Nehemiasza, pisanych być może przez tą samą osobę lub jej uczniów) skoncentrował się na wydarzeniach i faktach związanych ze Świątynią i kultem Pana. Prawdopodobnie pisał swoje dzieło jako duchowny, osoba związana z kultem świątynnym - a nie jako polityk czy historyk. Głównym celem tego autora jest napisanie dziejów dynastii Dawidowej z uwypukleniem jej dokonań w sferze religijnej (sprawy kultu, ustalenie ortodoksyjnych wzorców instytucji religijnych).
Księga Ezdrasza i Księga Nehemiasza
Obie Księgi opisują podjętą próbę reformy państwa po niewoli babilońskiej. Księga Ezdrasza mówi o znaczeniu Bożego Słowa w życiu religijnym i społecznym narodu. Opisuje odbudowę Świątyni i oczyszczenie narodu z pogaństwa (także poprzez zerwanie mieszanych małżeństw). W odróżnieniu od niej Księga Nehemiasza koncentruje się na odbudowie murów miasta i przywróceniu właściwego rytmu życiu państwa (również życiu religijnemu). Ezdrasz pouczał lud w sprawach religijnych (jako kapłan), zaś Nehemiasz - cywilny rządca - uczynił z Jerozolimy ponownie miasto obronne.
Nehemiasz uzyskał pełnomocnictwa króla perskiego Artakserksesa I, niezbędne do odbudowania murów obronnych Jerozolimy. Dramatyczne dzieje odbudowy murów opisuje Księga Nehemiasza. W V wieku przed Chrystusem Nehemiasz doprowadza też do oczyszczenia świątyni i odnowienia kultu (zwalczanie mieszanych małżeństw, położenie nacisku na przestrzeganie sabatu, walka z zachłannością bogaczy). Jednak jego reformy dotyczyły głównie spraw administracyjnych. Doprowadziły one do powstania teokratycznego państwa o dużym stopniu samodzielności.
Ezdrasz, który przybył do Jerozolimy w roku 428 przed Chrystusem, odczytał ludowi zebranemu na Święto Namiotów Prawo (na marginesie - warto sobie uświadomić, jak długo trwały niektóre z zebrań liturgicznych... zwłaszcza gdy zaczyna nam się wydawać, że te współczesne trwają długo;). Izrael jako naród zobowiązał się do przestrzegania Prawa (odnowienie Przymierza). Jednym z nakazów Prawa było niezawieranie mieszanych małżeństw i Ezdrasz kładł na ten nakaz nacisk, doprowadzając do kroku dość radykalnego: do odprawienia pogańskich żon poza Izrael. Reformy Ezdrasza, stanowiące kontynuację reform Nehemiasza, dotyczyły głównie spraw religijnych. Można je ocenić jako położenie mocnego fundamentu judaizmu. Przyjęcie judaizmu w formie przymierza opartego na Prawie pozwoliło na ukształtowanie nowej tożsamości Izraela jako Ludu Bożego, ludu, który świadomie wziął na siebie zobowiązania nałożone przez Prawo.
Księga Tobiasza ukazuje prześladowanie z
powodu pobożności - oraz nieustanne, codzienne czuwanie Bożej
Opatrzności nad wierzącymi. Ciekawie ukazany jest w tej księdze model
życia rodzinnego i małżeńskiego (warto poznać modlitwę Tobiasza i Sary
przed wspólnym położeniem się do łoża, umieszczoną w 8
rozdziale).
Ze względu na umieszczone w tej księdze liczne
sentencje mądrościowe bywa ta księga zaliczana do ksiąg dydaktycznych -
mimo formalnej przynależności do ksiąg historycznych (jest to typowa
nowela dydaktyczne, z klarowną fabułą).
Interesującym faktem dotyczącym tej księgi jest jej wyłączenie z kanonu faryzejskiego w 90 roku. Jednym z kryteriów oceny kanoniczności ksiąg był wtedy fakt napisania księgi w języku hebrajskim - księga Tobiasza istniała w języku greckim. Po odkryciach w Qumran okazało się jednak, że odnaleziono jej hebrajskie fragmenty oraz cztery manuskrypty aramejskie: jest to księga napisana pierwotnie w języku hebrajskim.
Obie Księgi: Judyty i Estery ukazują, w jaki sposób postawa ufności Bogu i wytrwałość w wierze są w stanie sprawić, że nawet pozornie słabi ludzie mogą stać się narzędziem realizacji Bożego planu.
Księgi ukazują opiekę Boga nad swoim ludem, gotowość do niesienia temu narodowi pomocy. Kluczową rolę pełnią w obu księgach posłuszne Bogu kobiety: Judyta (która pokonuje Holofernesa, dowódcę wojsk asyryjskich atakujących judejską twierdzę Betulię) i Estera (żona perskiego króla Achaszwerosza, która udaremnia plany wezyra Hamana, chcącego wytracić wszystkich Izraelitów).
Księgi Machabejskie opisują dzieje walk Matatiasza i jego synów w obronie monoteistycznej religii. Autor księgi nie jest jedynie kronikarzem, lecz przedstawia <>historię religijną: ukazuje w jaki sposób Bóg jest obecny w życiu narodu poprzez wydarzenia historyczne, a rządzących narodem przedstawia jako Boże narzędzia.
Druga Księga Machabejska skupia się na kilkunastu latach opisanych wcześniej, uwypuklając znaczenie Świątyni jerozolimskiej. Według niektórych biblistów Księgi Machabejskie zawierają biblijne podstawy takich praktyk, jak np. modlitwa za zmarłych i opisują wstawiennictwo zmarłych za żywymi. Wyłączanie tych ksiąg z kanonu przez protestantyzm (są to księgi deuterokanoniczne) jest jednym z powodów negowania przez niektórych protestantów biblijności części katolickiej eschatologii.
My osobiście zgadzamy się z takim stanowiskiem, że Bóg jako Pan czasu nie jest uwikłany w nasze chronologiczne relacje: jeśli nasz pra-pra-wnuk będzie się modlił za nas - to z naszego punktu widzenia fakt ten dopiero nastąpi; z jego punktu widzenia - będzie się on modlił za zmarłych; być może z Bożego punktu widzenia on po prostu wstawia się za nas... Nie znajdujemy nigdzie w Biblii podstaw odrzucania modlitwy za zmarłych - w naszym przekonaniu jest ona wyrazem miłości i troski.
| Biblia - prywatna strona o Piśmie Świętym. 2003-2024 |