Jak interpretować Biblię

Czytelnia

Jak interpretować Biblię?

Biblia jest zbiorem tekstów pisanych przez ludzi - natchnionych przez Boga, ale posługujących się pojęciami dość odległymi od naszych, żyjących w innej kulturze, używających innego języka. Język jako narzędzie komunikacji jest specyficznym kodem, który przy pomocy słów oznacza różne zjawiska związane z rzeczywistością. Można powiedzieć, że Biblia zawiera teksty mające dwojaki charakter: zarówno Boży, przekazujący Objawienie, jak i ludzki - przekazujący to Objawienie przy pomocy określonego kodu językowego. Niektórzy nazywają to teandrycznym charakterem Biblii (theos = Bóg, andros = człowiek). Jest oczywiste, że dla dobrego zrozumienia Biblii ważne jest właściwe zinterpretowanie "kodu językowego" używanego przez natchnionych autorów. Dlatego przy lekturze Biblii korzystamy z lektur dodatkowych, ułatwiających nam zrozumienie tego "kodu".

Pomocne w interpretacji Biblii dociekania skupiają się w dwóch obszarach: jeden z nich, hermeneutyka, czyli teoria interpretacji i rozumienia tekstu, zajmuje się określaniem znaczenia przekazu (zwykle pisanego), zwykle przez osadzanie go w jakiejś konkretnej "przestrzeni semantycznej" mniej lub lepiej znanej kultury, pojęć, języka. Drugi z tych obszarów, egzegeza, stanowi wyraz konkretnej praktyki interpretacyjnej, uwarunkowanej nauczaniem Kościoła (lub denominacji) i zajmuje się wyjaśnianiem teologicznego znaczenia tekstu (próbą opierania na tekście doktryn wiary).

Hermeneutyka (gr. hermeneuo 'objaśniać, tłumaczyć') pozwala zrozumieć, jaką myśl chciał przekazać autor tekstu - i jak dzisiaj tą myśl możemy zrozumieć. Hermeneutyka nie ogranicza sie do tekstów biblijnych, lecz jest dziedziną nauki o uniwersalnbym zastosowaniu. Ciekawe jest to, że nasze słowa i myśli po jakimś czasie również będą wymagały hermeneutycznego podejścia, żeby były zrozumiane zgodnie z naszymi intencjami... Można powiedzieć, że nasza "prawda" jest możliwa do odczytania tylko w realiach naszej kultury, języka, świadomości - jest uwarunkowana historycznie.

Tak pisze o tym John O'Donnel we "Wprowadzeniu do teologii dogmatycznej":

Jeśli wszelka prawda jest historycznie uwarunkowana, to wynika stąd, że wszystkie sformułowania prawdy są relatywne. Oznacza to, że nigdy nie możemy poznać czystej prawdy. Jest ona nam dana poprzez język, formuły, pojęcia i obrazy uwarunkowane konkretnym czasem. Jest to fakt niezwykłej wagi dla teologii chrześcijańskiej. Przede wszystkim, wynika zeń, że objawienie jest zawsze przekazywane przez historię. Następnie, oznacza to, że wszystkie próby zrozumienia objawienia będą ograniczone. Chociaż katolik jest przekonany, że Kościół może formułować wypowiedzi definitywne, a nawet nieomylne dotyczące natury wiary, przede wszystkim w sytuacji konfliktu, to jednak te prawdziwe wypowiedzi mają wszystkie cechy charakterystyczne innych wypowiedzi prawdziwych. Innymi słowy, są one prawdziwe, ale ograniczone. Stąd są otwarte na ponowne sformułowanie i faktycznie będą musiały być ponownie sformułowane w przyszłości.

Egzegeza (gr. exegeiomai 'wywodzić, wyprowadzać') ma nieco inne znaczenie - egzegeci zajmują się teologiczną interpretacją tekstów Biblii: odnoszeniem znaczenia tych tekstów - wyjaśnianego m.in. w oparciu o zasady hermeneutyki - do doktryny. Bez dobrej hermeneutyki - nie może być dobrej egzegezy. Ale egzegeci idą o krok dalej - starają się w oparciu o treści "wydobyte" przy pomocy hermeneutycznej metodologii budować teologię. Można więc powiedzieć, że hermeneutyka jest bliższa filozofii, a egzegeza - teologii.

Oznacza to także, że znawca hermeneutyki nie będzie podważał naszej wiary na przykład w zmartwychwstanie (ważny jest dla niego sam opis i jego znaczenie - mniej jest ważne, czy ten opis dotyczy faktu czy fikcji). Natomiast niejeden egzegeta owszem, może próbować (jeśli przypadkiem czyta to jakiś egzegeta, niech nam wybaczy... - ale to od świetnych egzegetów słyszeliśmy m.in., że nie ma możliwości dowiedzieć się czego to właściwie naprawdę nauczał Jezus, bo u początków Ewangelii stoi nie Jezus, tylko wierzenia pierwotnej wspólnoty).

Oczywiście - egzegeza tekstów Biblii jest koniecznością i stanowi jeden z przedmiotów studiów teologicznych. Myślącym o poznawaniu Biblii radzimy jednak zacząć od hermeneutyki:) - oczywiście nie zaniedbując najważniejszego: życia i modlitwy Biblią.

Chyba najważniejszym współczesnym oficjalnym tekstem Kościoła, odnoszącym się do interpretacji Biblii, jest dokument Papieskiej Komisji Biblijnej Interpretacja Biblii w Kościele (dostępny na stronach biblijnych portalu "wiara.pl"). Na pewno powinien się z nim zapoznać każdy, kto jest przekonany o tym, że warto czytać i interpretować Biblię. Dokument wprowadza w temat egzegezy, poruszając właściwie wszystkie najważniejsze tematy, o jakich człowiekowi wierzącemu wypada wiedzieć.

Polecamy również tekst z portalu OPOKA, mogący posłużyć jako krótkie, przystępne wprowadzenie do tego dokumentu: Biblia: wiara i wiedza. Michał Wojciechowski omawia w nim zwięźle właściwe - to znaczy: umożliwiające odczytanie przesłania zamierzonego przez natchnionych autorów - podejście do Biblii. Naszym zdaniem warto się z tym tekstem zapoznać - nie tylko dlatego, że jego autorem jest najlepszy współczesny polski katolicki biblista świecki :)

Biblia - prywatna strona o Piśmie Świętym. 2003-2024